راههای پیشگیری از تشکیل و عود سنگهای ادراری

تعداد بازدید:1497

سنگهای ادراری (Urinary Stones) که ما بین مردم بیشتر بصورت سنگ کلیه (Kidney Stone) مصطلح هستند، یک بیماری شایع بوده و ۵ درصد مردم را در طول زندگی گرفتار می کنند. میزان شیوع سنگ ادراری در مردان دو برابر زنان می باشد. معمولاً اولین سنگ سازی در حول و حوش ۳۰ سالگی اتفاق می افتد، و حداکثر میزان شیوع ما بین ۵۵-۳۵ سالگی است. از خصوصیات سنگهای کلیه ایجاد درد شدید و آسیب به کلیه ها است و در بسیاری از موارد نمی توان با دارو سنگ را حل کرد.

از خصوصیات دیگر سنگهای ادراری (Urinary Stones) عود آنها است و سابق بر این که هنوز سنگ شکن و تجهیزات جراحی وجود نداشتند، بیماران بطور مکرر تحت عمل جراحی قرار می گرفتند و گاهاً نیز بعلت عملهای جراحی مکرر بیمار کلیه خود را از دست می داد. در حال حاضر نیر با اینکه تجهیزات پیشرفته وجود دارند ولی کار کردن با آنها نیاز مند بیهوشی بوده و گاهاً تهاجمی می باشند. اگر بتوان سنگهای ادراری را با دارو حل کرد و یا با تجویز داروهائی از تشکیل سنگ پیشگیری (Prevention) نمود، برای بیمار خیلی کمک کننده خواهد بود. در بیمارانیکه دارای سنگهای ادراری عود (Recurrent Urinary Stones) کننده هستند می توان توسط اقدامات زیر از عود سنگ (Recurrence) به مقدار زیادی جلوگیری کرد:

· انجام بررسیهای متابولیک برای پیدا کردن علت سنگ سازی

· مصرف رژیم غذائی و مایعات مناسب

· تجویز دارو

آزمایش خون و تجزیه ادرار ۲۴ ساعته اساس تشخیص در بیمارانی هستند که مبتلا به سنگهای عود شونده می باشند. اگرچه تعدادی از سنگها دارای علت ارثی هستند ولی بیشتر از واکنش ما بین عادات رژیم غذائی و مصرف مایعات و استعداد ارثی می باشند. میزان عود در بیمار مبتلا به سنگ اگزالات کلسیمی اگر درمان پیشگیری کننده دریافت نکنند، در ۱۰ سال، ۵۰ درصد است. فرایند سنگ سازی در بدن با موارد زیر رابطه دارد:

· حجم ادرار

· غلظت یونهای کلسیم، فسفات، اگزالات، سدیم و اسید اوریک

· غلظت مواد مهار کننده سنگ سازی در ادرار (سیترات، منیزیوم)

· pH ادرار

با دستکاری موارد فوق می توان از تشکیل سنگ جلوگیری (Prevention) و یا نسبت به حل شدن سنگ اقدام کرد.

بالابودن غلظت یونهای فوق الذکر، کاهش pH ادرار، کاهش حجم ادرار و کاهش سیترات ادرار فرد را مستعد سنگ سازی می کنند. مثلا اگر یک فرد مبتلا به سنگ کلیه اگر بطور مداوم دارای ادرار اسیدی است (pH ادرار پائین است) می توان با تجویز مواد قلیائی و بالا بردن pH ادرار هم از تشکیل سنگ جلوگیری کرد و هم اینکه کمک به حل شدن سنگ نمود.

کلاً سنگها از نظر نوع به ۵ دسته بزرگ تقسیم می شوند:

· اگزالات کلسیم ۷۰ درصد

· فسفات کلسیم ۱۰-۵ درصد

· اسید اوریک ۱۰ درصد

· استرویت ۲۰-۱۵ درصد

· سیستئین یک درصد

به عبارت دیگر می توان سنگها را به دو دسته بزرگ تقسیم کرد: سنگهای حاوی کلسیم – سنگهای فاقد کلسیم

عوامل زیر خطر ایجاد سنگهای ادراری (Urinary Stones) را افزایش می دهند، بنابراین توجه به این عوامل کمک زیادی به خوانندگان محترمی که مبتلا به سنگهای ادراری هستند می کند تا از میزان عود (Recurrence) سنگ بکاهند:

· بیماریهای روده ای: سبب کاهش حجم ادرار، اسیدی شدن ادرار، افزایش اگزالات ادرار و کاهش سیترات ادرار می شوند.

· خوردن بیش از حد گوشت: سبب ایجاد ادرار اسیدی، افزایش اسید اوریک ادرار و کاهش سیترات ادرار می شود.

· مصرف بیش از حد اگزالات با رژیم غذائی: اگزالات برای سنگسازی از قویترین عوامل است.

· مصرف نمک زیاد: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود.

· سابقه فامیلی سنگ: سبب استعداد ژنتیکی به سنگ سازی می شود.

· مقاومت به انسولین: سبب تغییر pH ادرار می شود.

· بیماری نقرس: سبب افزایش اسید اوریک ادرار می شود.

· حجم ادرار اندک: سبب افزایش غلظت مواد یونی در ادرار می گردد.

· چاقی: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود.

· پرکاری غده پاراتیروئید: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود.

· بی حرکتی طولان مدت مثل افرادیکه بعلت شکستگی اندام تحتانی مدتها در رختخواب می مانند: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود.

اگر به موارد فوق دقت کنیم می بینیم که با اقدامات ساده می توان از تشکیل سنگ پیشگیری کرد (Prevention)، مثلا یک بیمار چاق کافی است، وزن خود را کاهش دهد، نمک و گوشت کم مصرف کند و میزان مصرف مایعات را زیاد نماید. متأسفانه در جامعه ما بیماران عادت کرده اند که همه بیماریها را با پاکتها دارو درمان کنند، در صورتیکه بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای قلبی عروقی با تغییر در سبک زندگی قابل پیشگیری هستند.

بنابراین برای پیشگیری از تشکیل سنگ (Recurrent Urinary Stones) و یا حداقل کاستن از میزان عود سنگ ادراری موارد زیر توصیه می شوند. موارد زیر کلی هستند و بسته به نوع اختصاصی سنگ کلیه توصیه های اختصاصی نیز وجود دارند که در مباحث مربوطه ذکر خواهند شد:

· مقدار زیادی در روز آب مصرف کنید و این مصرف را برای سرتاسر روز تقسیم نمائید. بیماران دارای سنگ کلیه باید روزانه ۲/۵ لیتر ادرار داشته باشند. شما باید هر از چند گاهی میزان ادرار ۲۴ ساعته خود را اندازه گیری کنید. برای اینکار از ساعت ۶ صبح یک روز تا ساعت ۶ صبح فردا ادرار خود را در ظرفی جمع آوری و اندازه گیری نمائید. بسیاری از افراد که معتقد هستند به میزان کافی ادرار دارند، موقع اندازه گیری حجم ادرار متوجه می شوند که میزان آن کافی نیست. اگر شما در آب و هوائی زندگی می کنید که گرم و خشک است، میزان مایعات مورد نیاز شما بیشتر خواهد بود. همچنین اگر شما دارای شغلی با فعالیت بدنی بیشتر و در محیط گرم هستید، باز میزان مایعات مورد نیاز شما بیشتر خواهد بود. بهترین راه برای اینکه پی ببرید که به میزان کافی مایعات مصرف کرده اید یا نه، رنگ ادرار است. هر قدر رنگ ادرار به سفیدی گرایش داشته باشد، میزان مصرف آب زیادتر و هر قدر رنگ ادرار تندتر (زردتر) باشد، میزان مصرف آب کمتر بوده است.

· از غذاهائی که حاوی اگزالات زیاد هستند پرهیز کنید. مواد زیر سرشار از اگزالات هستند: ریواس، چغندر، بامیه، اسفناج، گوجه فرنگی، نوشابه، آجیل، چائی، شکلات.

· از رژیم غذائی کم نمک استفاده کنید.

· مصرف گوشت خود را محدود کنید، برای تامین پروتئین مورد نیاز بدن، بیشتر از پروتئینهای غیر حیوانی استفاده کنید.

· از رژیم غذائی حاوی کلسیم استفاده کنید ولی مکمل کلسیم مصرف نکنید. حتما در رژیم غذائی خود باید به مقدار کافی کلسیم داشته باشید.

· مصرف پتاسیم را زیاد کنید. میوه جات حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند.

· مصرف نصف فنجان آبلیمو در روز سبب افزایش سیترات ادرار می شود. سیترات از مواد مهم مهار کننده سنگ سازی است. برعکس آب سیب، آب گریپ فروت و قره قاط حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند و باید از آنها اجتناب کرد.

· آبجو و الکل حاوی پورین هستند و در افرادیکه دارای سنگهای اسید اوریکی می باشند سبب افزایش تشکیل سنگ سازی می شوند.

· با وجود تبلیغ زیاد اگرچه مصرف امگا ۳ برای سلامتی بدن مفید است، ولی برای جلوگیری از تشکیل سنگ مفید نیست.

· اگر لازم باشد با یک متخصص تغذیه مشورت نمائید.

---

---

آرشیو مقالات اورولوژی عمومی