طبقه بندی مطالب
پربازدیدترین مطالب
مقالات منتخب هفته
جزئیات مطلب
سنگ کلیه
تعداد بازدید:1983
سنگ کلیه (Kidney Stone) فقط یک قسمت از سنگهای ادراری (Urinary Stones) را شامل می شود و چون در میان عامه مردم سنگهای ادراری بیشتر به نام سنگ کلیه شناخته شده است، ما نیز عنوان مقاله را سنگ کلیه گذاشته ایم. سنگهای ادراری شامل سنگ کلیه، سنگ حالب، سنگ مثانه و سنگ مجرای ادرار می باشند. سنگ ادراری یک بیماری نسبتا شایع است و زن و مرد و کودکان حتی شیرخواران را می تواند مبتلا سازد.
اکثر سنگهای حالب، مثانه و مجرا منشاء کلیوی دارند و سنگ کلیه ممکن است در موقع دفع در حالب، مثانه و یا مجرا گیر بکند. سنگهای ادراری یکی از شدیدترین دردها را در علم پزشکی ایجاد می کنند و درد آن را در اکثر موارد فقط می توان با تزریق مواد مخدر مثل مورفین تسکین داد. آثار سنگ کلیه در اجساد مومیائی شده ۷۰۰۰ ساله مصر یافت شده است. هر ساله حدود ۳ میلیون نفر بعلت سنگ کلیه (Kidney Stone) به پزشک و ۵۰۰ هزار نفر به اورژانس مراجعه می کنند. اگر اندازه سنگ کلیه کمتر از ۶ میلی متر باشد اکثر آنها دفع خواهند شد و در حین دفع در اکثر موارد درد شدید ایجاد می شود. لازمه دفع سنگ کلیه علاوه از اندازه سنگ، محل مناسب نیز است. مثلا اگر سنگ در قسمت تحتانی کلیه بدام بیفتد بعید است که دفع شود و با گذشت زمان بزرگتر خواهد شد. با مشخص کردن فاکتورهای ایجاد کنندۀ سنگ، می توان توسط اقداماتی از عود سنگ به مقدار زیادی پیشگیری کرد. معمولاً افرادی که سنگ ادراری دارند، در ۵ سال آینده در ۷۰ درصد موارد مجدداً دچار سنگ ادراری خواهند شد. گاهاً یک عده افراد هستند که به آنها سنگ ساز فعال گفته می شود، مثلاً هر سه ماه دچار سنگ ادراری می شوند و این سبب ایجاد مشکلات زیاد در زندگی آنها می گردد. در این افراد باید حتما اقداماتی صورت گیرد که از میزان سنگ سازی آنها کاسته شود.
سنگ ادراری را نباید بی اهمیت تلقی کرد. در این مورد دانستن چند مطلب اهمیت خیلی زیادی دارد:
۱٫ معمولا سنگ کلیه علامت مهمی ایجاد نمی کند اگر این افراد آزمایش ادرار انجام دهند، ممکن است آزمایشگاه در ادرار آنها خون گزارش کند، و بسیاری از موارد سنگ کلیه که خود بیمار نیز از آن مطلع نیست با همین وجود خون در ادرار تشخیص داده می شوند. افرادیکه دارای سنگ کلیه بوده اند و به هر ترتیبی درمان شده اند، نباید منتظر درد شوند تا به پزشک مراجعه کنند، چون ممکن است سنگ اگر در داخل کلیه باشد، بدون ایجاد علامتی بزرگ شده و حتی کلیه مذبور را از بین ببرد. بنابراین افرادیکه دارای سابقه سنگهای ادراری هستند، لازم است همه ساله از کلیه های خود بررسی بعمل آورند.
این به دو دلیل است، اول اینکه اگر اندازۀ سنگ بیش از حد بزرگ نباشد (۱۵ میلی متر) می توان آنرا سنگ شکن کرد بدون آنکه بیمار نیاز به عمل جراحی و کارهای تهاجمی پیدا کند. دوم اینکه اگر سنگ در داخل کلیه تشخیص داده شود در حدود ۸۵ درصد موارد با سنگ شکن قابل درمان است، ولی اگر سنگ از کلیه خارج شود اولاً هنگام عبور از حالب درد بسیار شدید ایجاد می کند و اگر دفع نشود به راحتی قابل سنگ شکن نیست و نیاز به اقدامات پرخرج و تهاجمی خواهد داشت.
۲٫ سنگهائی که در داخل حالب گیر می کنند، نباید سهل انگاشته شوند. سنگ حالب اورژانس است. اگر سنگ در داخل حالب انسداد کامل ایجاد کرده باشد، در عرض ۶ هفته کلیۀ همان طرف را از بین می برد. گاهاً بدنبال ورود سنگ به حالب و درد شدید اولیه، درد بیمار ساکت می شود و بیمار فکر می کند که مشکل وی حل شده است، در صورتیکه اگر سنگ در داخل حالب حرکت نکند درد شدید ایجاد نمی کند. فردیکه دچار سنگ کلیه در یک طرف شده است، ممکن است همین اتفاق در طرف مقابل نیز بیفتد، و اگر بیمار سهل انگاری کند خیلی به راحتی هر دو کلیه خود را از دست می دهد.
نقش کلیه این است که میزان املاح و مایعات بدن را تنظیم کند. علاوه از آن کلیه ها دو نوع هورمون ترشح می کنند که سبب استحکام استخوانها و خونسازی در بدن می شود. یکی از علائم نارسائی پیشرفته کلیه، ایجاد کم خونی شدید است. سنگ کلیه (Kidney Stone) عبارت است از کریستالهای سفت که از ادرار جدا شده و در کلیه رسوب می کنند. در حالت طبیعی ادرار حاوی مواد مهار کننده است که از تشکیل کریستالها جلوگیری می کند، ولی علی رغم آن، عده ای از افراد سنگ کلیه می سازند. اندازۀ کریستالها در ابتدا در حد میکرون می باشد، و اینها اگر در کلیه رسوب نکنند از سیستم اداری دفع خواهند شد. جنس سنگهای ادراری (Urinary Stones) از مواد مختلف می تواند باشد و معمولاً ترکیبی از مواد شیمیائی است.
شایعترین نوع سنگ ادراری سنگهای کلسیمی (Calcium Urinary Stone) هستند که با اگزالات یا فسفات تر کیب شده اند. در کشور ما شایعترین نوع سنگ ادراری، اگزالات کلسیم (Calcium Oxalate) است. این مواد جزو رژیم غذائی روزانه ما می باشد و مقادیر زیادی از آنها در ترکیب استخوانها و عضلات یافت می شوند. انواع سنگهای ادراری از نظر جنس نسبتاً زیاد است و هر کدام روش درمان و پیشگیری خاص خود را می طلبد. یکی از مهمترین آنها سنگهای ادراری هستند که در زمینة ادرار عفونی ایجاد می شوند و به اینها سنگهای عفونی گفته می شود و اصطلاح علمی آن استرووایت Struvite می باشد. از سایر سنگهای ادراری می توان از سنگهای اسید اوریکی و سیستئینی نام برد.
در ۳۰ سال گذشته در کشورهای پیشرفته میزان شیوع سنگ ادراری رو به افزایش بوده است. در آمریکا در دهه ۱۹۷۰ چهار درصد مردم سنگ ادراری داشتند ولی این میزان در دهه ۱۹۹۰ به ۵ درصد افزایش یافت. احتمال ایجاد سنگ ادراری در نژاد سفید پوست بیشتر از نژاد سیاه پوست می باشد. میزان شیوع سنگ ادرای در مردان بیشتر از زنان می باشد. با ورود مرد به دهۀ ۴۰ زندگی میزان شیوع سنگ ادراری بشدت افزایش یافته و تا دهه ۷۰ زندگی ادامه پیدا می کند. در زنان حداکثر شیوع سنگ ادراری در دهۀ ۵۰ زندگی است. اگر فردی بیش از یک بار دچار سنگهای ادراری شود، به احتمال زیاد مکرراً دچار سنگ ادراری خواهد شد.
عوامل ایجاد کننده سنگ ادرای کدامها هستند؟
پزشکان همیشه نمی توانند علت ایجاد سنگ کلیه در یک فرد را مشخص بکنند. این را به یاد داشته باشید که مصرف نوع بخصوصی از مواد غذائی سبب تشکیل سنگ کلیه نمی شود، فقط افرادیکه مستعد تشکیل سنگ کلیه هستند ممکن است با مصرف بعضی از مواد غذائی سنگ سازی آنها تسریع شود. یک بیماری ارثی وجود دارد به نام اسیدوز توبولی کلیه که ۷۰ درصد این بیماران سنگ کلیه می سازند. دو بیماری ارثی دیگر وجود دارد که سبب تشکیل سنگ کلیه می شود، سنگ سازی این بیماران از سنین پائین شروع شده، سریع و شدید است. این دو بیماری عبارتند از دفع بیش از حد سیستئین و یا اگزالات از طریق ادرار. این افراد به مقدار زیادی از دو مادۀ ذکر شده را از طریق ادرار دفع می کنند و بسرعت سنگ می سازند. تعداد قابل توجهی از این بیماران اگر بطور مناست درمان نشوند، ممکن است کلیه های خود را از دست داده و دچار نارسائی کلیه شوند. سیستئین یک ماده ای است که در ادرار حل نمی شود و اگر مقادیر زیاد آن وارد ادرار شود، منجر به تشکیل سنگهای سیستئینی خواهد شد. در افرادیکه اگزالات زیادی از ادرار دفع می کنند، بدن آنها مقادیر زیادی اگزالات تولید می کند، اگر ادرار حاوی بیش از اندازه اگزالات شود، دیگر نمی تواند آنرا در خود حل کند و سنگ حاوی اگزالات ایجاد خواهد شد.
علت دیگر سنگ سازی دفع بیش از اندازه کلسیم از طریق کلیه ها است. در افراد سالم میزان طبیعی دفع کلسیم از طریق ادرار در ۲۴ ساعت مقدار ثابتی دارد. ولی عده ای بیش از میزان طبیعی، کلسیم از طریق ادرار دفع می کنند. این بیماری نیز ارثی است و ۵۰ درصد این افراد دچار سنگ کلیه خواهند شد. در این بیماران کلسیم به مقدار زیادی از مواد غذائی جذب شده و از طریق ادرار دفع می شود. اگر میزان کلسیم موجود در ادرار بیش از ظرفیت آن باشد، در کلیه رسوب کرده و سبب تشکیل سنگ می گردد. علت دیگر ایجاد سنگ کلیه دفع بیش از حد اسید اوریک از طریق ادرار است. این افراد دارای یک اختلال در متابلیسم اسید اوریک هستند. بیماری نقرس، مصرف بیش از حد ویتامین D، ایجاد یک انسداد در مسیر ادرار و عفونت ادراری سبب دفع بیش از اندازۀ اسید اوریک از طریق ادرار می شوند. بعضی از داروهای مدرّ (ادرار آور) و شربتهای معده که بر پایه کلسیم ساخته شده اند، بعلت افزایش کلسیم ادرار ممکن است سبب تولید سنگ کلیه شوند.
سنگ اگزالات کلسیمی (Calcium Oxalate) در افرادیکه دارای اختلالات روده هستند مثل کولیت مزمن و یا افرادیکه عمل جراحی بای پاس روده (مثلاً برای درمان چاقی) انجام می دهند، زیاد دیده می شود. همانطور که در بالا نیز ذکر شد، افرادیکه دارای عفونت ادراری مزمن و درمان نشده می باشند، ممکن است بطور مکرر دچار سنگهای عفونی شوند. یک داروی اخیرا به بازار آمده است که در درمان بیماری ایدز بکار می رود نام این دارو Indinavir است، این افراد نیز در معرض خطر ابتلا به سنگ ادراری هستند.
در این مبحث سعی شد یک کلیاتی از سنگهای ادراری ارائه شود. در مباحث بعدی از رژیم غذائی، درمان و اقدامات پیشگیری کننده صحبت خواهد شد.
در رابطه با این پست نظری ثبت نشده است ...