فیستول وزیکو واژینال (باز شدن واژن به مثانه)

تعداد بازدید:13242

فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) عبارت از وجود یک ارتباط غیر طبیعی ما بین مثانه و واژن از طریق یک مجرا است که در آن ادرار مستقیما وارد واژن شده و دفع می شود (شکل ۱). این سبب یک نوع بی اختیاری ادراری در خانمها می شود که در آن ضمن اینکه خانم مبتلا همیشه خیس می باشد و دارای بی اختیاری ادراری است، خودش هم ادرار می کند، چون مقداری از ادرار مثانه وارد واژن (مهبل) می شود.

این بیماری بسیار آزار دهنده و دارای اهمیت زیادی است. این بیماری علاوه از اهمیت پزشکی در زندگی خصوصی بیمار نیز تأثیر گذار بوده و بشدت سبب اضطراب بیمار می شود. این بیماران همیشه بوی ادرار می دهند و دچار بی اختیاری ادراری مداوم هستند.

میزان شیوع این بیماری و علل آن ما بین کشورهای توسع یافته و عقب نگهداشته شده متفاوت است. در کشورهای در حال توسعه و عقب نگهداشته شده علت ۹۷ درصد موارد فیستولهای وزیکو واژینال، زایمانهای مشکل است. علت آن این است که در زایمانهای مشکل و طولانی، سر جنین سبب فشار بر روی جدار واژن شده و جدار واژن بعلت قطع شدن جریان خون می میرد و دچار ریزش می شود و یک سوراخ در جدار واژن ایجاد می شود و چون در زیر واژن مثانه قرار دارد، آن قسمت از جدار واژن که از بین رفته است به مثانه باز می شود. خانمهائیکه بدنبال زایمانهای سخت و طولانی مدت دچار ترشح مزمن و زیاد از واژن می شوند، نباید آنرا طبیعی تلقی کنند چون ممکن است علامت شروع یک فیستول وزیکو واژینال باشد.

در نیجریه در هر ۱۰۰ هزار زایمان طبیعی ۳۵۰ مورد فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) ایجاد می شود و در سال ۲۰۰۱ در این کشور حدود یک میلیون خانم مبتلا به فیستول وزیکو واژینال درمان نشده وجود داشت. سایر فیستولهای ادراری در خانمها عبارتند از:

· فیستول رحم یا گردن رحم به مثانه

· فیستول حالب به مثانه

· فیستول مجرای ادرار به مثانه

در کشورهای پیشرفته علت اکثر فیستولهای وزیکو واژینال، اعمال جراحی لگن و رحم می باشد. در یک درصد جراحیهای بزرگ زنان و زایمان، فیستول وزیکو واژینال ایجاد می شود که علت ۷۰ درصد آنها در آوردن رحم است.

علل فیستولهای وزیکو واژینال

همانطور که در بالا ذکر شد علل فیستولهای وزیکو واژینال در کشورهای پیشرفته متفاوت از کشورهای در حال توسعه و یا عقب نگهداشته شده می باشد. هر یک از آنها بطور جداگانه بحث می شوند:

علل فیستولهای وزیکو واژینال در کشورهای توسعه نیافته

در کشورهای توسعه نیافته چون ازدواج در سنین پائین زیاد است بنابراین لگن خانمها هنوز به خوبی تکامل نیافته و آماده مادر شدن نیست و علاوه از آن بعلت سوء تغذیه سلامت عمومی آنها خوب نمی باشد و مهمتر از همه، زایمانها اکثراً بدون نظرات سیستم بهداشتی و درمانی صورت می گیرند و باید به اینها ضعف سیستم بهداشتی درمانی در آن کشورها و عدم دسترسی عموم به آنرا نیز اضافه کرد. علاوه بر آنها فیستولی هم که ایجاد می شود اکثراً بزرگ بوده و مجرای ادرار را نیز شامل می شود. هر قدر اندازه فیستول بزرگتر باشد درمان آن نیز مشکلتر خواهد بود.

علل فیستولهای وزیکو واژینال در کشورهای پیشرفته

علت ۹۰ درصد فیستولهای وزیکو واژینال در کشورهای توسعه یافته آسیب به مثانه در حین عمل جراحی است. در این موارد معمولاً یک فیستول کوچک ایجاد می شود که گاهاً نیز بدون نیاز به جراحی با اقدامات محافظه کارانه درمان می شود. قسمت اعظم این جراحیها، اعمال جراحی زنان و زایمان می باشند (۸۵٪).

یک عده عواملی هستند که یک خانم را مستعد ابتلاء به فیستول وزیکو واژینال بدنبال جراحی می کنند، این عوامل عبارتند از:

· جراحی قبلی بر روی لگن یا واژن

· وجود بیماری التهابی لگن

· دیابت

· سلبقه پرتو درمانی

· جراحی برای سرطان

· عفونت بخصوص آبسه لگنی بدنبال زایمان

· تصلب شرائین

علائم بالینی

· شاه علامت فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) نشت ادراری غیر قابل کنترل از واژن است.

· این خانمها ممکن است بدنبال جراحی لگن و رحم دچار افزایش ترشح از واژن شوند.

· عفونت مثانه و کلیه مکرر

· ادرار خونی

· درد پهلو و تب و لرز بدنبال جراحی رحم

حدود ۹۰ درصد فیستولهای وزیکو واژینال ۳۰-۷ روز پس از جراحی و یا زایمان خود را نشان می دهند، یعنی ایجاد فیستول وزیکو واژینال فوری نیست.

تشخیص فیستول وزیکو واژینال

تشخیص فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) گاهاً مشکل است و نیاز به بررسیهای اختصاصی دارد. برای تشخیص فیستول وزیکو واژینال از اقدامات زیر استفاده می شود:

· یکی از ساده ترین روشها این است که به بیمار یک ماده رنگی سالم که از کلیه ها ترشح می شود داده شود، مثلا قرص فنازوپریدین که رنگ ادرار را نارنجی می کند، اگر پس از خوردن این قرص رنگ ترشحات واژن نارنجی شود نشاندهنده وجود فیستول ادراری می باشد.

· جمع آوری ترشحات واژن و آزمایش آن

· تزریق ماده رنگی بداخل مثانه و مشاهده خروج آن از واژن

· اقدامات فوق فقط نشاندهنده وجود فیستول ادراری هستند، بنابراین باید نوع فیستول (فیستول مثانه به واژن، فیستول حالب به واژن و یا فیستول رحم به مثانه) مشخص شود. سیستوسکوپی یک روش دقیق برای تشخیص محل و اندازه فیستول است.

· عکس رنگی از کلیه ها در تشخیص فیستولهای ادراری بویژه فیستول حالب به واژن خیلی کمک کننده است.

درمان فیستول وزیکو واژینال

· اگر فیستول ظرف چند روز بدنبال جراحی تشخیص داده شود، می توان یک سوند ادراری دائمی در مثانه گذاشت و آنرا حداقال ۴ هفته نگهداشت، این سوند ادرار را از مثانه به خارج هدایت کرده و در تعدادی از موارد سبب بسته شدن فیستول می شود. شانس بسته شدن فیستولهای کوچک تر از ۱ سانتی متر بیشتر است. اگر در پایان ۳۰ روز فیستول بسته نشد ولی اندازه آن کاهش پیدا کرد، می توان سه هفته دیگر سوند را نگهداشت. این نوع درمان را درمان محافظه کارانه می گویند.

شانس درمان محافظه کارانه در موارد زیر بیشتر است:

o تخلیه مثانه کامل و حداقال ۴ هفته باشد.

o فیستول ظرف ۷ روز پس از ایجاد تشخیص داده شود.

o اندازه فیستول کوچکتر از یک سانتی متر باشد.

o بیمار سرطان نداشته باشد.

o بیمار قبلا پرتودرمانی نشده باشد.

· در بسیاری از موارد نیاز به جراحی است. جراحی فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) یکی از مشکلترین جراحیها است. اغلب بیماران بعلت شکست جراحی قبلی، بارها تحت جراحیهای متعدد قرار می گیرند. این جراحی باید توسط افراد و در مراکزی صورت گیرد که تجربه کافی در انجام جراحی فیستول وزیکو واژینال دارند. باید زمان عمل مناسب باشد. مثلاً اگر خانمی بدنبال در آوردن رحم دچار فیستول وزیکو واژینال شده است و می خواهیم جراحی کنیم، باید ۱۲ هفته منتظر شد تا بافتهای لگن ترمیم پیدا کنند. اگر فیستول بدنبال پرتودرمانی لگن اتفاق افتاده است، توصیه می شود که برای ترمیم جراحی فیستول یک سال منتظر شد. در خانمهائیکه دچار یائسگی شده اند، قبل از ترمیم فیستول توصیه می شود یک دوره توسط کرمهای واژینال استروژن درمانی شوند، چون آن سبب بهبود جریان خون جدار واژن می شود. در فاصله ای که خانم منتظر ترمیم فیستول توسط جراحی ، بهتر است ادرار اسیدی شود. برای اینکار می توان از ویتامین C استفاده کرد.

مراقبتهای پس از عمل جراحی

اقدامات مراقبتی مناسب پس از عمل جراحی فیستول وزیکو واژینال (Vesicovaginal Fistula) به همان اندازه جراحی مهم هستند. این اقدامات عبارتند از:

· مطمئن از خالی شدن کافی مثانه توسط سوند مثانه: در پایان عمل جراحی یک سوند در داخل مثانه گذاشته می شود تا ادرار را به بیرون از مثانه هدایت کند. باید بیمار حداکثر دقت را بکند که این سوند بسته نشود و یا تخلیه مثانه به مخاطره نیفتد.

· برای کاهش خطر عفونت، ادارار باید اسیدی شود. برای اینکار ۵۰۰ میلی گرم ویتامین C سه بار در روز تجویز می شود.

· در خانمهای یائسه باید از استروژن مناسب استفاده کرد.

· بیمار باید از کارهائیکه فشار داخل شکم را بالا می برند پرهیز کند.

· مدفوع باید شل باشد و بیمار نباید یبوست داشته باشد.

· حداقل ۶ هفته پس از عمل جراحی باید از نزدیکی خود داری کرد.

---

• 
• 
• 
• 
• 

---

آرشیو مقالات تخصصی اورولوژی زنان