آزمایش HPV (زگیل تناسلی) – طرز تفسیر و محدودیتها

تعداد بازدید:42604

امروزه با شیوع بیماری زگیل تناسلی در کشور ما انجام آزمایش HPV نیز رواج پیدا کرده است. عامل بیماری زگیل تناسلی ویروسی بنام Human Papilloma Virus (HPV) می باشد. روز بروز بر تعداد ویروسهای HPV افزوده می شوند. در حال حاضر حدود ۲۰۰ نوع ویروس HPV کشف شده است. یکی از موارد اساسی در درمان بیماری زگیل تناسلی مشخص کردن نوع ویروس می باشد. چون این بیماری به یک باره در جامعه شیوع پیدا کرد، آزمایشگاهها تجربۀ لازم جهت انجام آن نداشتند. امروزه از حدود ۲۰۰ نوع ویروس HPV در بهترین شرایط فقط ۳۶ نوع آن توسط آزمایش مربوطه تشخیص داده می شوند. مباحث در مورد آزمایش HPV بسیار گسترده است، ولی بنده سعی می کنم جهت افزایش اطلاع خوانندگان محترم نکات اصلی و مهم را بیان کنم.

قبل از همه چیز یادآوری این نکته ضروری است که در تمامی آزمایشات، عکسبرداری و غیره تفسیر نتیجه برعهدۀ پزشک معالج است و مسئول آزمایشگاه و خود بیمار به هیچ وجه صلاحیت تفسیر نتیجه آزمایش و بدنبال آن اخذ تصمیم در مورد نحوه ادامۀ درمان را ندارند. اوایل سال ۹۶ خانمی بعلت ابتلا به زگیل تناسلی به بنده مراجعه کردند. ایشان ۵ سال بود که مبتلا به زگیل تناسلی شده بودند و از نظر بالینی ابتلا مسجل بود. برای ایشان جهت تعیین نوع ویروس آزمایش HPV نوشته شد. موقع گرفتن نتیجه آزمایش، یکی از کارکنان آزمایشگاه به ایشان گفته بود که نتیجه آزمایش شما منفی است (یعنی ویروسی تشخیص داده نشده است) و خود ایشان نیز نتیجه را مطالعه کرده و در نهایت به این نتیجه رسیده بودند که مبتلا به زگیل تناسلی نمی باشند و نیازی به ادامه درمان نیست.. چون ماهیتی انسانها دوست دارند همه چیز بر وفق مراد آنها باشد، بنابراین در مواردی خود را مواجه با خطرات جبران ناپذیر می کنند. این خانم در اردیبهشت ماه امسال با سرطان پیشرفته زبان بعلت ابتلا به ویروس HPV مراجعه کردند. در صورتیکه اگر به موقع مراجعه می کردند و نواحیکه احتمال ابتلا داشت (از جمله ناحیه دهان، حلق و حنجره) مورد بررسی قرار می گرفت، ضایعات بطور کامل برداشته می شدند. البته این خانم ۵ سال پس از ابتلا جهت درمان مراجعه کرده بودند و درمان را نیز انجام نداده بودند. زمان در بروز عوارض ابتلا به HPV خیلی موثر است. هر قدر زمان از ابتلا بیشتر می شود احتمال بروز عوارض نیز بیشتر می گردد.

در علم پزشکی تمامی آزمایشات می توانند نتایج مثبت کاذب و منفی کاذب داشته باشند. بسیاری از بیماران لغت “مثبت” را دال بر خوب بوده آزمایش می دانند. “مثبت” یعنی اینکه آزمایش وجود یک بیماری را تایید کرده است و فرد مبتلا است و “منفی” یعنی اینکه آزمایش وجود بیماری را تایید نکرده است. مثبت کاذب یعنی اینکه علی رغم مثبت بودن آزمایش برای وجود یک بیماری، فرد مبتلا به آن بیماری نیست. منفی کاذب یعنی اینکه فرد مبتلا به بیماری است و آزمایش بنا به دلایلی منفی شده است. در علم پزشکی معمولا برای یک آزمایش منفرد روشهای آزمایشگاهی متفاوت وجود دارند. هر روش آزمایشگاهی برای هر بیماری یک سطح “حساسیت” دارد. مثلا برای تشخیص سیفیلیس ما آزمایش VDRL درخواست می کنیم. یکی از بهترین روشهای آزمایشگاهی روش الایزا Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA) می باشد. حساسیت این روش در تشخیص سیفیلیس ۹۰ درصد است. یعنی اگر ۱۰۰ نفر صد در صد مبتلا به سیفیلیس با این روش آزمایش شوند در ۹۰ درصد آنها آزمایش مثبت خواهد بود و در ۱۰ درصد باقیمانده آزمایش منفی خواهد بود که به آن منفی کاذب می گویند، یعنی فرد مبتلا به سیفیلیس است ولی آزمایش منفی است. هر قدر حساسیت آزمایش برای یک تشخیص یک بیماری بالاتر باشد، بهتر و مورد اطمینان تر است. مثلا بهترین روش تشخیص وجود ویروس HIV (ایدز) در بدن روش آزمایشگاهی وسترن بلات Western Blot است. منتهی این آزمایش کی مثبت می شود، موارد مثبت و منفی کاذب کدامها هستند، پزشک معالج است که این اطلاعات را دارد و آزمایش را تفسیر می کند. نه بایستی بیمورد انگ وجود بیماری ایدز را به یک نفر وارد کرد و همچنین باید مواظب بود فردیکه به ایدز مبتلا است به اشتباه نگوییم که آزمایش منفی است و مشکل ندارد. بنابراین با این مقدمه مشخص می شود که تفسیر نتیجه آزمایش چقدر مشکل و نیازمند اطلاعات وسیع پزشک در حوزه مربوطه است.

منتهی قضیه در مورد آزمایش HPV قدری متفاوت است:

1. بهترین روش برای انجام آزمایش HPV استفاده از روش Polymerase chain reaction (PCR) است. اولا آزمایشگاه باید پرسنل با صلاحیت و تجهیزات لازم برای آنجام این آزمایش را داشته باشد و ثانیا PCR باید توسط دستگاههائی انجام شود که دقت و حساسیت مورد قبول در انجام این آزمایش را داشته باشد. بعنوان مثال ماشین را در نظر بگیرید که تفاوت پیکان با بنز چقدر است. صرف اینکه یک آزمایشگاهی مدعی شود که از روش PCR استفاده می کند، من پزشک را قانع نمی کند. انجام آزمایش PCR مستلزم ملزومات بسیاری است.
2. این آزمایش جدیدا مرسوم شده است و بسیاری از آزمایشگاهها تجربه کافی در انجام آن ندارند. در کمال تعجب دیده می شود که آزمایشگاه حتی به روش نمونه برداری آشنا نیست و به بیمار می گوید که برو پیش پزشک خود و بگو که یک نمونه به روش جراحی بگیرد و به ما ارسال کند. در صورتیکه آزمایش HPV به هیچ وجه نیازی به نمونه برداری جراحی ندارد و اینکار سبب انتشار بیماری می شود. در مواردیکه بیمار ضایعات خوشه انگوری دارد، ضایعه با جراحی برداشته شده و به “پاتولوژی” ارسال می شود نه آزمایشگاه. تا کنون بر ای آزمایش HPV آزمایش از روی نمونه خون ابداع نشده است، یعنی نمی توان با گرفتن مثلا ۲ میلی لیتر خون مثل اندازه گیری قند و چربی خون آزمایش HPV را هم انجام داد. بعضی از آزمایشگاهها در کمال تاسف پوست بیمار را با تیغ جراحی بریده و آزمایش HPV انجام میدهند. این روش به هیچ وجه برای HPV نه توصیه شده و نه ابداع شده است.

اگر بیماری با تشخیص پزشک حاذق قطعا مبتلا به بیماری زگیل تناسلی می باشد و نتیجه آزمایش منفی شده است (منفی کاذب)، تکلیف چیست؟

در موارد زیر نتیجه آزمایش HPV منفی کاذب خواهد شد:

1. نمونه برداری به روش صحیح انجام نشود.
2. آزمایش به روش درست انجام نشود.
3. آزمایشگاه تجهیزات لازم جهت انجام آزمایش را نداشته باشد.
4. آزمایشگاه از روشی استفاده کرده است که حساسیت آن در تشخیص ویروس HPV پایین است. حساسیت روش PCR اگر درست انجام شود، حدود ۹۹ درصد است.
5. نمونه از محلی اخذ شده است، که تشخیص ویروس در آن بسیار مشکل و نیازمند تجربه فراوان و تجهیزات پیشرفته است. اگر بیماری دارای زگیل در ناحیه حفرۀ دهان باشد و نمونه از این ضایعات گرفته شود، انجام آزمایش بسیار مشکل می شود، به این دلیل حتی در فردیکه دارای زگیل ناحیه حفرۀ دهان است، باید حتما نمونه از ناحیه تناسلی نیز اخذ شود. انجام این آزمایش نیازی به وجود ضایعه فیزیکی ندارد. بسیاری از آزمایشگاهها به بیمار می گویند چون تو زگیل قابل رویت نداری بنابراین ما نمی توانیم آزمایش انجام دهیم. دلیل آن بی اطلاعی محض آزمایشگاه از روش نمونه برداری و آزمایش است.
6. یکی از علل مهم منفی کاذب بودن آزمایش, کم بودن تعداد ویروس مربوطه در بدن است. در زیر ورقۀ آزمایش، آزمایشگاه می نویسد که این آزمایش حساسیتش برای تشخیص بیماری وجود این تعداد ویروس در این مقدار خون است. مثلا وجود یک میلیون ویروس در یک میلی لیتر از خون. لفظ تعداد ویروس در پایین ورقۀ آزمایش با لغت انگلیسی “کپی” مشخص می شود (Copies).

در موارد متعدد ما می بینیم که آزمایش شوهر مثبت است و آزمایش خانم منفی است، درصورتیکه خانم یک مرد مبتلا صد در صد گرفتار است، و گاها این سبب می شود که مرد از درمان همسر خود سر باز زند و همسر را متوجه خطرات زیاد می کند، و یا اینکه خود خانم می گوید که آزمایش من منفی است، بنابراین نیاز به درمان ندارم. در موارد زیادی هم، مثلا مرد دارای زگیل قابل رویت است و می گوید که همسرم دکتر رفته و معاینه شده گفته اند که زگیل ندارد. این به هیچ وجه درست نیست، بسیاری از افرادیکه مبتلا به ویروس HPV هستند، هیچگونه ضایع قابل رویت ندارند. ویروس HPV به سه دسته کم خطر، پرخطر و با خطر متوسط تقسیم می شود. تعدادی از ویروسهای بسیار پر خطر تمایل به این دارند که ضایعه فیزیکی ایجاد نکنند، و پزشک و بیمار نباید گمراه شوند. متاسفانه بسیاری از بیماران را نمی توان قانع کرد که به این ویروس مبتلا هستند و جهت سلامتی خود و همسرشان باید هرچه زودتر درمان شروع شود.

7. یکی دیگر از علل مهم “منفی کاذب” شدن نتیجه آزمایش HPV وجود ویروس به غیر از انواعی است، که آزمایشگاه چک کرده است. در ابتدا عرض کردم که در بهترین شرایط فقط ۳۶ نوع از این ویروس را می توان تشخیص داد، و بسیاری از آزمایشگاهها نیز تعداد بسیار کمتری از این ویروس را چک می کنند، مثلا بعضی از آزمایشگاهها ۲۰ عدد و یا کمتر و حتی فقط ۱۰ عدد از این ویروسها را چک می کنند. بنابراین اگر فردی به نظر پزشک متخصص و با تجربه دارای زگیل تناسلی است ولی نتیجه آزمایش منفی می باشد، دلیل آن وجود نوعی از ویروس HPV در بدن است که آزمایشگاه تست نکرده است.

بنده یک بیمار خانم ۲۴ ساله از یکی از هفته نامه های بهداشتی و درمانی که مقاله از بنده چاپ می کنند داشتم که با زگیل تناسلی نزد بنده مراجعه کرد، ایشان را برای تست به یکی از بهترین آزمایشگاهها ارجاع دادم. نتیجۀ آزمایش منفی بود. بیمار نزد پزشک دیگری می رود، متاسفانه پزشک مربوطه می گوید که ضایعات شما زگیل نیستند و آزمایش شما منفی است و شما مبتلا نیستید. بیمار قانع نمی شود، نزد دو پزشک دیگر می رود هر دو پزشک مجددا ویروس HPV درخواست می کنند، نتیجه هر دو منفی می شود و پزشکان به وی اطمینان خاطر می دهند که مبتلا به زگیل تناسلی نمی باشد. بیمار برای چندمین بار نزد بنده آمد و گفت که سه آزمایش دارد که منفی است و چند پزشک دیگر گفته اند که مبتلا به زگیل تناسلی نمی باشد. بنده با قاطعیت عرض کردم که شما متاسفانه مبتلا هستید ولی نوع ویروس شما از انواعی است که هنوز آزمایش نمی تواند آنها را تشخیص دهد و هر چه زودتر اقدام به درمان کنید. متاسفانه این بیمار در بهمن ماه ۹۶ با سرطان پیشرفته دهانه رحم مراجعه کرد.

باید به خاطر داشته باشیم که در هر موردی باید دست بالا را گرفت و بنا را براین گذاشت که مشکلی وجود دارد تا بدنبال برطرف شدن مشکل باشیم. در علم پزشکی می گویند که نسبت دادن مشکلات بیمار به مسائل روحی روانی آخرین تشخیص است، یعنی اگر بیماری با سردرد مراجعه کرد و یا با درد سردل مراجعه کرد نگوییم که مشکل از اعصاب شما است و شما هیچ مشکل جسمی ندارید، ما باید ابتدا از نظر موارد ارگانیک (وجود یک بیماری جسمی) بیمار را بررسی کنیم اگر علتی پیدا نکردیم بعد بگوییم که علت مشکل شما “احتمالا” روحی روانی است. ممکن است در پشت یک سردرد ساده “تومور مغز” نهفته باشد و ما آنرا به آلودگی هوا نسبت می دهیم.

به خاطر داشته باشیم که بیماری زگیل تناسلی و ابتلا به ویروس HPV هزار چهره است و تشخیص و درمان آن بسیار مشکل می باشد. با فریز کردن چند عدد ضایعه بصورت سرپایی در مطب فقط صورت مسئله آنهم بصورت خیلی ناقص برطرف می شود.

بطور خلاصه:

1. سعی کنیم که به ویروس HPV گرفتار نشویم. درمان آن سخت و پرهزینه است.
2. تشخیص و درمان صحیح نیازمند پزشک حاذق در این زمینه و تجهیزات لازم می باشد. متاسفانه به تجربه بنده از هر ۵ بیمار مبتلا به زگیل تناسلی، ۳ نفر زگیل قابل رویت در ناحیه دهان دارند، و وقتی این افراد را با دستگاه درشت نمائی چک می کنیم موارد بیشتری از ابتلا به زگیل ناحیه دهان پیدا می کنیم. یعنی زگیل تناسلی محدود به ناحیه تناسلی نیست.
3. ویروس HPV چهار ناحیه از بدن را مورد هدف قرار میدهد: دستگاه تناسلی، دستگاه ادراری، حفره دهان، ناحیه مقعد و داخل راست روده.
4. این ویروس به راحتی و خیلی به آسانی به فرد مقابل منتقل می شود و جهت انتقال آن تماس پوستی کافی است.
5. فردیکه دارای زگیل در ناحیه دهان است، به راحتی توسط رو بوسی این ویروس را به دیگران منتقل می کند. از رو بوسیهای بی مورد و تماسهای جلدی ناخواسته اجتناب کنیم.

واکسن این ویروس که در کشور ما است از ابتلا به ۴ نوع ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸ جلوکیری می کند. نحوه پراکندگی و ابتلا به این ویروس در کشور ما بسیار متفاوت از اروپا و آمریکا است.

---

---

آرشیو مقالات سلامت مردان