آزواسپرمی – سندروم فقط سلول سرتولی (Sertoli Cell Only Syndrome)

تعداد بازدید:9985

آزواسپرمی (Azoospermia) به معنی فقدان اسپرم در مایع منی می باشد به عبارت دیگر تعداد اسپرمها صفر است. آزواسپرمی دلایل بسیار زیادی دارد و مترادف با ناباروری مطلق در تمامی موارد نیست. تعدادی از موارد آزواسپرمی با جراحی یا تجویز دارو قابل درمان هستند. اسپرماتوزوئید یا به زبان ساده اسپرم (نطفه مردانه) در داخل بیضه ها توسط لوله های اسپرم ساز تولید می شود. کلا بیضه از دو قسمت اساسی تشکیل می گردد. لوله های اسپرم ساز و بافتی که ما بین این لوله های اسپرم ساز قرار دارد و تحت عنوان بافت بینابینی نامیده می شود (شکل ۱). لوله های منی ساز از سلولهای زایا (Germ Cell) مفروش شده اند. هر یک از سلولهای زایا چندین مرحله تکامل را پشت سر گذاشته و تبدیل به اسپرم بالغ می شوند (شکل ۲). لابلای سلولهای زایا یک عده سلولهائی تحت عنوان سلول سرتولی (Sertoli Cell) وجود دارند که وظیفه پشتیبانی و تغذیه سلولهای زایا ر ا بعهده دارند. در بعضی موارد آزواسپرمی لوله های اسپرم ساز فاقد سلولهای زایا که تبدیل به اسپرم می شوند هستند و فقط در داخل آنها سلولهای سرتولی دیده می شوند که در اصطلاح به آن سندروم فقط سلول سرتولی (Sertoli Cell Only Syndrome) گفته می شود، چون در داخل لوله های اسپرم ساز فقط سلول سرتولی وجود دارد (شکل ۳).

کلاً آزواسپرمی را به سه گروه بزرگ تقسیم می کنند:

-علل قبل از بیضه
-علل بیضوی
-علل بعد از بیضه

سندروم فقط سلول سرتولی (Sertoli Cell Only Syndrome) جزو علل بیضوی آزواسپرمی می باشد و برای تشخیص آن باید از بیضه ها نمونه برداری یا همان بیوپسی انجام شود. اسم دیگر سندروم فقط سلول سرتولی، سندرم فقدان سلول زایا می باشد. از غده هیپوفیز هورمونی بنام FSH ترشح می شود که وظیفه آن تحریک سلولهای زایا و تولید اسپرم است. هرگاه تولید اسپرم مختل شود میزان این هورمون در خون بالا می رود، بنابراین یکی از علائم آزمایشگاهی سندروم فقط سلول سرتولی بالا بودن میزان هورمون FSH خون است.

حدود ۱۰-۵ درصد مردان نابارور مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی هستند. باید توجه داشت که تمام مردان مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی مبتلا به آزواسپرمی نیستند، در تعدادی از آنها مایع منی دارای اسپرم هست ولی میزان آن خیلی اندک است، مثلا یک میلیون در یک میلی لیتر مایع منی است. در این بیماران ضمن اینکه قسمت اعظم لوله های اسپرم ساز فاقد سلولهای زایا می باشند ولی تعدادی از آنها دارای سلول زایا بوده و اسپرم بالغ تولید می کنند. این اهمیت نمونه برداری یا بیوپسی های متعدد از هر دو بیضه را نشان می دهد. در تعدادی از بیماران که نتیجه بیوپسی بیضه سندروم فقط سلول سرتولی (Sertoli Cell Only Syndrome) گزارش شده است، اگر نمونه برداریهای متعدد از هر دو بیضه انجام شوند، ممکن است در تعدادی از لوله های اسپرم ساز، سلول زایا مشاهده شود. اندازه بیضه ها در این مردان ممکن است کوچک تا طبیعی باشد. در بعضی موارد نیز بیضه ها بشدت تحلیل رفته اند که در اصطلاح پزشکی به آن آتروفی بیضه گفته می شود.

علل سندروم فقط سلول سرتولی کدامها هستند؟

در بسیاری از موارد سندروم فقط سلول سرتولی علتی نمی توان پیدا کرد. در این بیماران لوله های اسپرم ساز بصورت مادرزادی فاقد سلول زایا می باشند.

· علل ژنتیک: کروموزوم Y دارای یک ناحیه به اسم فاکتور آزواسپرمی است که آنرا با Azoospermia Factor (AZF) نشان می دهند. در مردان طبیعی باید این قسمت از کروموزوم Y وجود داشته باشد. اگر ناحیه فاکتور آزواسپرمی وجود نداشته باشد، مرد چار آزو اسپرمی می شود. AZF بر سه نوع است: AZFa, AZFb و AZFc. در مردان مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی میزان شیوع فقدان AZFb و AZFc زیاد دیده می شود. بنابراین در مردان مبتلا به آزواسپرمی و سندروم فقط سلول سرتولی انجام بررسیهای ژنتیک لازم است.
· مواجهه با مواد شیمیائی و سمی
· سندرم کلاین فلتر: مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر (Klinefelter syndrome) دارای یک کروموزوم اضافی X هستند، یعنی فرمول کروموزومی آنها ۴۷XXY است. در این مردان بیوپسی بیضه سندروم فقط سلول سرتولی را نشان می دهد.

چه بررسیهائی در این مردان لازم هستند؟

· اندازه گیری میزان هورمونهای FSH, LH پرولاکتین و تستوسترون خون
· میزان تستوسترون خون طبیعی است
· میزان FSH خون بیش از ۳-۲ برابر طبیعی است
· اگر در مرد مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی میزان FSH خون طبیعی باشد، نشاندهنده وجود نقاط طبیعی در داخل بیضه که اسپرم تولید می کنند است.
· در ۹۰ درصد موارد سندروم فقط سلول سرتولی میزان هورمون FSH خون بالا است. اگر میزان هورمون FSH خون بیش از ۳ برابر طبیعی باشد، دلیل بر فقدان کامل تولید اسپرم است.
· موضوع مهم این است که تشخیص آزواسپرمی در مرد قطعی باشد. چون گذاشتن تشخیص آزواسپرمی بر روی یک مرد با سرنوشت وی دخیل خواهد بود. برای تشخیص قطعی آزواسپرمی باید در آزمایش تجزیه منی موارد زیر را رعایت کرد:

o حداقل دو بار آزمایش به فاصله چهار هفته نیاز است.
o آزمایش باید استاندارد و به کمک کامپیوتر انجام شود که به آن Computer Assisted Semen Analysis (CASA) گفته می شود.
o در مردانیکه آزمایش اولیه نشاندهنده وجود آزواسپرمی می باشد، باید مایع منی به مدت ۱۰ دقیقه با سرعت ۲۰۰۰ دور در دقیقه سانتریفیوژ شود و در پایان رسوب حاصل از سانتریفیوژ بررسی شود.

مردان مبتلا به آزواسپرمی در معرض خطر سرطان بیضه هستند، و این مردان باید از این بابت تحت نظر بوده و بررسیهای لازم صورت گیرد.

درمان سندروم فقط سلول سرتولی

درمانی برای این سندرم وجود ندارد. ولی باید توجه داشت ۴۰-۲۰ درصد مردانیکه در آنها جواب بیوپسی بیضه سندروم فقط سلول سرتولی است، اگر نمونه برداریهای متعدد صورت گیرد، وجود کانونهائی در داخل بیضه که اسپرم تولید می کنند را می توان تشخیص داد. در مردانیکه مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی هستند حتما بیوپسی های متعدد و بزرگ لازم است. اگر مرد مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی که دارای کانونهای طبیعی در بیوپسی بیضه است، واریکوسل نیز داشته باشد، عمل جراحی آن کمک کننده خواهد بود.

پیش آگهی

اکثر این بیماران تا آخر عمر نابارور خواهند بود، منتهی موضوع مهم در این بیماران خطر داشتن توده در داخل بیضه و سرطان بیضه است. بیست و شش درصد (از هر ۴ نفر یک نفر) مردان مبتلا به سندروم فقط سلول سرتولی دارای توده در داخل بیضه هستند و ۱۰ درصد آنها (از هر ۱۰ نفر یک نفر) میتلا به سرطان بیضه خواهند شد. بنابراین ناباروری این مردان نباید خطر سرطان در آنها را تحت شعاع قرار داده و نادیده گرفته شود.

کانال تلگرام مخصوص باروری و ناباروری:

https://t.me/nabarvaridrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص سلامت جنسی:

https://t.me/salamatjensidrsafarinejad

کانال تلگرام مخصوص زگیل تناسلی:

https://t.me/zegiltanasolidrsafarineiad

کانال تلگرام مخصوص ترانسها:

https://t.me/joinchat/AAAAAAwbWHZ0u7-g9So4kQ

---

• 
• 
• 

---

آرشیو مقالات تخصصی اورولوژی مردان